Migrena w ciąży
zdarzają się stosunkowo często. Stawia to pacjentki i lekarzy przed pytaniem o przyczynę dolegliwości oraz bezpiecznie leczenie. Jest to istotne, ponieważ aż w 1/3 przypadków bóle głowy ciężarnych są wynikiem innych chorób. Choroby te, podobnie jak stosowane leczenie mogą stanowić zagrożenie dla matki i dziecka.
Przyczyny
Bóle głowy, które nie występowały przed ciążą oraz te powiązane z wysokim ciśnieniem tętniczym zdecydowanie częściej są wtórne do innych chorób. Oznacza to, że wymagają one dokładnej i pilnej oceny lekarskiej! Do innych sygnałów mogących świadczyć, o groźnej przyczynie bólu należą wtórne bóle głowy występujące w przeszłości, nasilający się ból, drgawki, gorączka, nieprawidłowości w badaniu neurologicznym. Niestety same objawy są mało charakterystyczne i często wskazane są badania laboratoryjne krwi, moczu, płynu mózgowo-rdzeniowego, a także badania obrazowe (np. rezonans magnetyczny). Do przyczyn bólu głowy w ciąży należą:
- 59% - migrena;
- 5% - inne pierwotne bóle głowy tj. napięciowy ból głowy czy pierwotny kłujący ból głowy.
- 36% - inne choroby (wtórne bóle głowy) w tym:
- 18% - nadciśnienie tętnicze w przebiegu:
- stanu przedrzucawkowego;
- PRES (zespołu tylnej odwracalnej encefalopatii);
- rzucawki;
- zespołu HELLP;
- ostrego nadciśnienia tętniczego;
- RCVS (odwracalnego zespołu skurczu naczyń mózgowych).
- 18% - inne zaburzenia:
- gruczolak lub zawał przysadki;
- infekcja;
- odma wewnątrzczaszkowa
- zakrzepica żył i zatok mózgu;
- padaczka;
- krwawienie wewnątrzczaszkowe;
- idiopatyczne nadciśnienie wewnątrzczaszkowe.
- 18% - nadciśnienie tętnicze w przebiegu:
Ból głowy w pierwszej dobie po porodzie zwykle (75%) jest wtórny do innych chorób. Główną przyczyną jest zespół popunkcyjny, ale niekiedy stan przedrzucawkowy i zaburzenia naczyniowe mózgu. Zatem w takich przypadkach wskazane jest pilne wykonanie diagnostyki.
Przebieg i rokowanie
- Ponad połowa bólów głowy pojawia się w trzecim trymestrze.
- Migreną w ciąży jest związana z wyższym ryzykiem dla matki (nadciśnienie, przedrzucawka, poronienie) oraz dziecka (niska masa urodzeniowa, wcześniactwo). Należy podkreślić jednak, że ryzyko to, choć podwyższone, jest jednak wciąż niewielkie.
Migrena w ciąży
U większości pacjentek bóle migrenowe znacząco zmniejszają się w 2. i 3. trymestrze, co tłumaczy się między innymi zwiększonymi stężeniami estrogenów. Niestety, 4-8% kobiet wymaga leczenia, tymczasem część leków stosowanych w migrenach jest przeciwwskazana ze względu na ryzyko, jakie niosą dla dziecka. Należy to uwzględnić już na etapie planowania ciąży, aby uniknąć stosowania niektórych rodzajów farmakoterapii w początkowym okresie po zapłodnieniu, kiedy płód najbardziej narażony jest na szkodliwe (teratogenne) działanie leków.
- Bezpieczne metody niefarmakologiczne:
- regularne odżywianie i nawadnianie;
- higiena snu;
- regularny, umiarkowany wysiłek fizyczny;
- techniki relaksacyjne;
- joga;
- zakaz stosowania alkoholu i tytoniu;
- ryboflawina i koenzym Q10, uznawane są za prawdopodobnie bezpieczne i skuteczne, choć badania w ciąży nie zostały przeprowadzone;
- przezczaszkowa stymulacja magnetyczna - niedawno ukazała się wstępna praca sugerująca skuteczność i bezpieczeństwo tej metody w ciąży, choć konieczne są dalsze badania.
- Metody niefarmakologiczne o bezpieczeństwie budzącym wątpliwości:
- magnez - dotychczas powszechnie zalecany w ciąży, podawany w wysokich dawkach dożylnych związany był z wrodzonymi wadami kośćca u dzieci;
- akupunktura - posiada dowody na skuteczność w migrenach, ale w rzadkich przypadkach opisywano przypadki poronień.
- Leki służące do przerywania ataków, które są prawdopodobnie bezpieczne:
- paracetamol, ale ostatnio ukazało się kilka badań wiążących jego stosowanie w ciąży z zaburzeniami zachowania u dzieci, w tym postaciami ze spektrum autyzmu;
- metoklopramid;
- difenhydramina;
- kofeina;
- ondansetron w łagodzeniu nudności;
- bloki polegające na ostrzykiwaniu nerwów lignokainą (należy liczyć się z rzadkimi powikłaniami głównie pod postacią miejscowych zakażeń).
- Leki służące do przerywania ataków, które są związane z niewielkim ryzykiem:
- opiaty - związane z wysokim ryzykiem wystąpienia bólu głowy z nadużywania leków oraz niewielkim ryzykiem pojawienia się wrodzonych wad płodu;
- tryptany - w badaniu przeprowadzonym w 2017 roku nie wykryto zwiększonej częstości dużych wad płodu, poronień, porodów przedwczesnych i stanu przedrzucawkowego. Sumatryptan wydaje się optymalnym wyborem ze względu na największe doświadczenia.
- Leki służące do zapobiegania atakom, które są prawdopodobnie bezpieczne:
- memantyna chlorowodorku - preparaty zarejestrowana w chorobie Alzheimera prawdopodobnie zmniejszający liczbę ataków migreny;
- cyproheptadyna - lek przeciwalergiczny prawdopodobnie zmniejszający liczbę ataków migreny.
- Leki służące do zapobiegania atakom, które są związane z niewielkim ryzykiem:
- betablokery;
- trójcykliczne leki przeciwdepresyjne.
- Brak jest jakichkolwiek danych nt. bezpieczeństwa toksyny botulinowej w ciąży.
W okresie karmienia piersią wśród opcji leczenia znajduje się sumatryptan i ibuprofen, które są bezpieczne dla dzieci, pomimo że przedostają się do mleka matki.