Zatokowy ból głowy

Zapalenie zatok jest chorobą występującą powszechnie i zwykle łatwą do rozpoznania. W przypadku przewlekłego zapalenia zatok 20-35% pacjentów ma bóle, a leczenie przynosi ulgę u 60-90% z nich. Już jednak po roku od operacyjnego leczenia zapalenia zatok przebiegającego z bólem 1/3 chorych zgłasza nawrót dolegliwości. Jedną z przyczyn tego zjawiska jest błędne diagnozowanie i leczenie zapalenia zatok u chorych, u których ból spowodowany jest innym powodem. Pomimo istnienia precyzyjnych kryteriów diagnostycznych rozpoznanie często stawiane jest na wyrost. W efekcie osoby te są leczone farmakologicznie, a w połowie przypadków operacyjnie (!), pomimo że przyczyną bólu nie są choroby zatok.

W zapaleniach zatok ból jest najczęściej zlokalizowany w okolicy czoła lub twarzy, a niekiedy pojawia się ból głęboki lub wrażenie rozpierania twarzy. Należy podkreślić, że objaw ten nie jest patognomoniczny (charakterystyczny) dla tej jednej choroby. Trudności diagnostyczne pojawiają się w przewlekłym zapaleniu zatok oraz gdy choroba wystąpi u osób cierpiących, np. na migreny - jak pisałem wcześniej, katar może występować także w innych typach bólu głowy.

W celu postawienia diagnozy zapalenia zatok można posłużyć się kryteriami Europejskiego Towarzystwa Imunnologii Klinicznej i Alergologii (EPOS 2012). Mianowicie muszą zostać spełnione 2 kryteria - przy czym jednym z nich powinna być niedrożność nosa lub przebarwiony katar. Drugim kryterium może być ból okolicy czołowej i / lub twarzy. Alternatywnie drugim kryterium u dorosłych może być osłabienie węchu, a u dzieci kaszel.

Badaniem z wyboru jest oglądanie jam nosa przy użyciu rynoskopu lub, gdy jest dostępny, endoskopu. Badanie rentgenowskie zatok nie jest zalecane, a w przypadkach przewlekłych o cięższym przebiegu wykonywana jest tomografia komputerowa. Należy też pamiętać, że w ostrym zapaleniu objawy trwają krócej niż 12 tygodni. Przy trwających dłużej objawach mówimy o przewlekłym zapaleniu zatok.

• Obecność objawów zapalenia zatok w badaniu przedmiotowym, endoskopowym lub obrazowym. Tutaj największe znacznie ma proste badanie rynoskopowe, a gdy choroba się przeciąga, badanie endoskopowe w dobrze wyposażonym gabinecie laryngologicznym lub tomografia komputerowa zatok (zwykły rentgen zasadniczo nie powinien być wykonywany).
• Związek przyczynowy na podstawie co najmniej 2 z poniższych warunków:
  • Ból głowy pojawił się razem z innymi objawami zapalenia zatok.
  • Ból głowy nasilił się wraz z nasileniem objawów zapalenia zatok i / lub zmniejszył się wraz ze zmniejszeniem objawów zapalenia zatok.
• Ból nasila się poprzez ucisk w punktach zlokalizowanych w rzucie zatok przynosowych. Osobiście uważam, że ten objaw może być przeceniany, gdyż występuje powszechnie także w bólach głowy o innej etiologii.
• W przypadku jednostronnego zapalenia zatok ból jest zlokalizowany po tej samej stronie. To istotne, bo niejednokrotnie zmiany w jamach nosa i zatokach stwierdzane, np. w tomografii nie mają większego związku z lokalizacją bólu.