Pourazowy ból głowy

Ból po urazie głowy jest sprawą oczywistą i często spotykaną. Niekiedy jednak utrzymuje się dłużej i jest bardziej dotkliwy, niż byśmy się spodziewali. Bóle trwające krócej niż 3 miesiące nazywamy ostrymi, a dłużej uporczywymi.

Ból pourazowy nie ma cech charakterystycznych poza tym, że pojawia się po urazie. Oznacza to, że może być jedno- lub obustronny, obejmować wybrane okolice lub całą głowę, może być tępy, kłujący, uciskający, pulsujący itd. Jednak zwykle przypomina napięciowy lub migrenowy ból głowy.

Ból pourazowy pojawia się nie później niż 7 dni po urazie. Jedynym wyjątkiem są urazy z utratą przytomności, czasem trwającą tygodnie czy miesiące. Wówczas ból powinien pojawić się w ciągu 7 dni od odzyskania przytomności, zdolności komunikacji z otoczeniem lub odstawienia leków blokujących odczuwanie bólu. Część ekspertów postuluje istnienie pourazowego bólu głowy o opóźnionym początku, który może pojawić się po czasie dłuższym niż 7 dni.

Należy zaznaczyć, że dla rozpoznania pourazowego bólu głowy konieczne jest spełnienie co najmniej jednego z dodatkowych kryteriów:

ciężkie i umiarkowane urazy:
- utrata świadomości > 30 min,
- ocena w skali Glasgow < 13,
- niepamięć wsteczna > 24 godzin,
- zaburzenia świadomośći > 24 godzin,
- cechy urazu mózgu w badaniach obrazowych tj. krwawienie śródczaszkowe i / lub stłuczenie mózgu.
łagodne urazy:
- przejściowe splątanie, dezorientacja czy łagodne zaburzenia świadomości,
- niepamięć dotycząca wydarzeń bezpośrednio przed i po urazie,
- co najmniej 2 objawy urazowego uszkodzenia mózgu: nudności, wymioty, zaburzenia widzenia, zawroty głowy, zaburzenia pamięci i koncentracji.

Powyższe warunki nie muszą być spełnione w przypadku:

urazu typu "smagnięcia biczem" tj. związanego z przyspieszeniem lub wyhamowaniem głowy z towarzyszącym gwałtownym zgięciem, lub wyprostowaniem szyi;
bólu po operacjach czaszki (kraniotomii).

Rozpoznawanie pourazowego bólu głowy u dzieci opiera się na tych samych kryteriach co bólu u dorosłych.

Czasami bólowi towarzyszą inne objawy wynikające z urazu: zawroty głowy, zmęczenie, zaburzenia koncentracji, spowolnienie psychoruchowe, łagodne zaburzenia pamięci, bezsenność, lęk, zmiany osobowości czy drażliwość. Gdy kilka z tych objawów współwystępuje z bólem głowy mówimy o zespole powstrząsowym.

Urazy głowy dotyczą też osób, które wcześniej chorowały na bóle głowy takie jak migrena. Wówczas może dojść zwiększenia się częstości ataków, co nazywane jest bólem pourazowym nakładającym się na wcześniej istniejącą chorobę.

Patogeneza pourazowego bólu głowy nie została do końca poznana, jednak wiadomo, że jest ona wynikiem wielu zjawisk, tj. uszkodzenia aksonów, zmian metabolizmu i hemodynamiki mózgu, predyspozycji genetycznej, zaburzeń psychologicznych, a także tego, że pacjent po urazie spodziewa się bólu. Wiadomo, że nawet niewielkie urazy prowadzą do drobnych zmian mózgu, które można wykryć technikami obrazowymi. Z pewnością do powstawania bólu mogą przyczyniać się zaburzenia nastroju i snu niekiedy pojawiające się po urazach. Także farmakoterapia może wpływać na bóle głowy w mechanizmie bólu głowy z nadużywania leków.

Obecnie brak jest dobrej jakości badań dotyczących leczenie bólu pourazowego. W związku z tym opiera się ono na metodach empirycznych, tj. stosowaniu leków przeciwbólowych. Ukazało się również kilka badań dotyczących skutecznego wykorzystania blokad nerwów potylicznych i zastosowania toksyny botulinowej. Eksperci doradzają dostosowanie leczenia do charakterystyki objawów, które zwykle przypominają napięciowy lub migrenowy ból głowy.

Więcej:
Międzynarodowa klasyfikacja bólów głowy.
Posttraumatic Headache: Clinical Characterization and Management. Lucas S. Curr Pain Headache Rep. 2015 Oct;19(10):48.
W artykule wykorzystano również wiadomości przekazane podczas sesji What is new in post ? traumatic headache? G. Pick, T.J. Schwedt, F. Conidi. Międzynarodowy Kongres Bólów Głowy w Vancouver (wrzesień 2017).